فهرست ترجمههای فارسی قرآن در این فهرست ترجمههای امروزین، کهن و منظوم قرآن آمده است.
ترجمههای امروزین
فهرست زیر شامل ترجمههای کامل قرآن کریم است که بر اساس تاریخ نخستین چاپ چینش شده است. برای ارزیابی برخی ترجمهها و مقایسه آنها به کتاب بررسی ترجمههای امروزین فارسی قرآن کریم اثر بهاءالدین خرمشاهی و مجله ترجمان وحی مراجعه کنید. توصیفی که در جدول زیر برای نوع ترجمهها آمده، بیشتر از سایت رسمی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی گرفته شده است.
|
مترجم |
نخستین چاپ |
نوع ترجمه |
کتابشناسی |
۱. |
غلامعلی حداد عادل |
۱۳۹۰ش |
نثر روان و محتوا به محتوا |
مشهد: موسسه انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر)، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۹۰ |
۲. |
حسین استاد ولی |
۱۳۸۵ش |
نثر روان و دقیق |
قم: انتشارات اسوه، ۱۳۸۵ش. |
۳. |
سید علی موسوی گرمارودی |
۱۳۸۳ش |
نثر روان همراه با توضیحات داخل پرانتز و پانوشت |
ویراستاران بهاءالدین خرمشاهی، حسین صدرالحفاظ، حسین استادولی، تهران: انتشارات قدیانی، ۱۳۸۳ش. |
۴. |
ترجمه گروهی[۱] |
۱۳۸۳ش |
نثر روان و جمله به جمله همراه با توضیحات داخل پرانتز |
قم: انتشارات دارالذکر، ۱۳۸۳ش. |
۵. |
حسین انصاریان |
۱۳۸۳ش |
نثر روان و دقیق همراه با توضیحات داخل کروشه |
قم: اسوه، ۱۳۸۳ش |
۶. |
علیاصغر برزی |
۱۳۸۲ش |
نثر ادبی همراه با نکات نحوی هر آیه بعد از ترجمه و توضیحات تفسیری داخل کروشه |
تهران: انتشارات بنیاد قرآن، ۱۳۸۲ش |
۷. |
ابوالفضل بهرامپور |
۱۳۸۲ش |
نثر روان همراه با توضیحات اندک و شرح واژههای قرآنی |
قم: انتشارات عصمت، ۱۳۸۲ش |
۸. |
محمد صادقی تهرانی |
۱۳۸۲ش |
نثر روان (نسبتاً) همراه با توضیحات در متن و پانوشت |
تهران: انتشارات کلیدر، ۱۳۸۲ش |
۹. |
سیدمحمدکاظم ارفع |
۱۳۸۱ش |
نثر روان بر اساس ساختار دستور زبان فارسی و فاقد هرگونه توضیح و تفسیر |
[تهران]: انتشارات فیض کاشانی، ۱۳۸۱ش |
۱۰. |
علی اصغر حلبی |
۱۳۸۰ش |
تحت اللفظی، نثری دستوری نه چندان مطلوب، با توضیحاتی محدود و مناسب داخل قلاب |
تهران: اساطیر، ۱۳۸۰ش |
۱۱. |
علیاکبر طاهری قزوینی |
۱۳۸۰ش |
نثر ادبی، نسبتاً دقیق و مطابق، همراه با توضیحات و تفسیر فشرده میان کروشه |
تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۰ش |
۱۲. |
علی مشکینی |
۱۳۸۰ش |
نثر روان و دقیق، مطابق با قواعد دستور زبان فارسی همراه با توضیحات فراوان تفسیری داخل پرانتز |
[قم]: مرکز چاپ و نشر قرآن کریم، ۱۳۸۰ش |
۱۳. |
طاهره صفارزاده |
۱۳۸۰ش |
(با ترجمه فارسی و انگلیسی) نثری روان با رعایت اصول دستور زبان فارسی، متمایل به ترجمه آزاد، همراه با توضیحات تفسیری داخل قلاب و پانوشت |
تهران: هنر بیداری، ۱۳۸۰ش |
۱۴. |
مسعود انصاری |
۱۳۷۷ش |
روان، خوشخوان و مطابق با متن. مترجم از اهلسنت است |
تهران: فرزان، ۱۳۷۷ش |
۱۵. |
بهاءالدین خرمشاهی |
۱۳۷۴ش |
نثر ادبی و روان، خالی از توضیحات گسترده در متن، مطابقت ترجمه با اصل، دارای توضیحات و نکات تفسیری در پانوشت |
انتشارات نیلوفر، ۱۳۷۴ش |
۱۶. |
ناصر مکارم شیرازی |
۱۳۷۳ش |
محتوا به محتوا |
تهران: دارالقرآن الکریم دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی |
۱۷. |
محمدمهدی فولادوند |
۱۳۷۳ش |
نثر روان و ساده، محتوا به محتوا |
تهران:دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی |
۱۸. |
احمد کاویانپور[۲] |
۱۳۷۲ش |
نثر ادبی و شیوا، همراه با توضیحات گوناگون داخل پرانتز و بدون پرانتز |
[تهران]:انتشارات اقبال، ۱۳۷۲ش |
۱۹. |
کاظم پورجوادی |
۱۳۷۲ش |
نثر روان، همراه با دقت نسبی و تا حدودی آزاد |
تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۲ش |
۲۰. |
سید جلالالدین مجتبوی |
۱۳۷۲ش |
نثر روان، دقیق و شیوا همراه با توضیحات |
[تهران]: نشر حکمت، ۱۳۷۲ش |
۲۱. |
مصطفی خرمدل |
۱۳۷۰ش |
نثر روان و ساده بر اساس قواعد دستور زبان فارسی همراه با خلاصه تفسیر و توضیحاتی داخل پرانتز، مترجم از اهلسنت است |
تهران: انتشارات احسان، ۱۳۷۰ش |
۲۲. |
ابوالقاسم امامی |
۱۳۷۰ش |
نثر ادبی متمایل به نثر قدیم، با رعایت مطابقت با متن |
[تهران]: انتشارات اسوه، ۱۳۷۰ش |
۲۳. |
محمدباقر بهبودی |
۱۳۶۹ش |
نثر روان، آمیخته با تفسیر به صورت غیرمتمایز |
چاپخانه اسلامیه، ۱۳۶۹ش |
۲۴. |
محمد خواجوی |
۱۳۶۹ش |
تحت اللفظی، شیوا و امروزی |
[تهران]: انتشارات مولی، ۱۳۶۹ش |
۲۵. |
جلالالدین فارسی |
۱۳۶۹ش |
ترجمة آزاد و تا حدودی روان و استوار |
تهران: انجام کتاب، ۱۳۶۹ش |
۲۶. |
عبدالمحمد آیتی |
۱۳۶۷ش |
خوشخوان و شیوا |
[تهران]: انتشارات سروش، ۱۳۶۷ش |
۲۷. |
داریوش شاهین |
۱۳۵۹ش |
نثر ادبی همراه با توضیحاتی داخل پرانتز و پانوشت |
انتشارات جاویدان، ۱۳۵۹ش |
۲۸. |
حکمت آل آقا |
۱۳۵۳ش |
نثر روان و سلیس، ترجمه محتوا به محتوا |
تهران: انتشارات اقبال، ۱۳۵۳ش |
۲۹. |
علی نقی حسینی (فیض الاسلام) |
۱۳۴۸ش |
نثر ادبی همراه با توضیح و تفسیر در داخل پرانتز |
تهران: کتابخانه اسلامیه، ۱۳۴۸ش |
۲۹. |
زین العابدین رهنما |
۱۳۴۶ش[۳] |
تحت اللفظی همراه با تفسیر |
تهران: کیهان، ۱۳۴۶ش |
۳۰. |
محمود یاسری |
۱۳۴۴ش |
نثر روان همراه با توضیحات تفسیری گسترده و افزودههای کوتاه در پانوشت |
[قم]: کتابفروشی و انتشارات اسلامیه، ۱۳۴۴ش |
۳۱. |
ابوالقاسم پاینده |
۱۳۳۶ش |
نثر ادبی فصیح و گویا و بر اساس قواعد دستور زبان فارسی |
تهران: انتشارات علمی جاویدان، ۱۳۳۶ش |
۳۲. |
محمدکاظم معزی |
۱۳۳۶ش |
تحت اللفظی همراه با توضیحات اندک داخل پرانتز |
[تهران]: مؤسسه انتشارات صالحین، ۱۳۳۶ش |
۳۳. |
عبدالحسین آیتی |
۱۳۲۶-۱۳۲۴ش |
نثر روان و استوار، بر اساس دستور زبان فارسی همراه با توضیحات تفسیری داخل پرانتز و پانوشت |
یزد: [بینا]، ۱۳۲۶-۱۳۲۴ش |
۳۴. |
تعدادی از علمای اهلسنت افغانستان |
۱۳۳۴ش |
ترجمه ساده همراه با تفسیر کوتاه.این کتاب، در سال ۱۳۲۳ق/۱۲۸۲ش نوشته شده و به تفسیر کابلی نیز معروف است. این ترجمه از یک ترجمه و تفسیر قرآن به زبان اردو، نوشته شده توسط دو عالم دیوبندی، ب فارسی بازگردانی شده است.[۴] |
[کابل]: شرکت سهامی، ۱۳۷۵ق/۱۳۳۴ش |
۳۵. |
مهدی الهی قمشه ای |
۱۳۲۳ش |
ترجمه آزاد همراه با خلاصه تفاسیر داخل پرانتز |
[تهران]: کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۲۳ش |
۳۶. |
محمدطاهر مستوفی |
۱۲۹۴ق |
نثر روان و نسبتاً دقیق |
۳جلد، [تهران]: کتابخانه علمیه اسلامیه، ۱۲۹۴ق |
۳۷. |
ولی الله دهلوی (۱۱۱۴-۱۱۷۶ق) |
[بیتا] |
نام ترجمه: فتح الرحمن فی ترجمةالقرآن. تحت اللفظی و دقیق همراه با توضیحات تفسیری در حاشیه و داخل پرانتز. مترجم از عالمان مشهور اهلسنت در هند و پاکستان است |
کراچی و لاهور: تاج کمپنی لمیتد، [بیتا] |
ترجمههای کهن
اسفراینی (درگذشت: ۴۷۱ق) در تاج التراجم[۵] و سرخسی (درگذشت: ۴۸۲ق) در المبسوط[۶] نوشتند فارسها به سلمان فارسی نامه نوشتند که سوره حمد را برایشان به فارسی ترجمه کند. اما برخی، در درستی این اتفاق و تسلط سلمان بر عربی تردید کردهاند.[۷ ]
بیشتر مشخصات ترجمههای فهرست زیر و توضیحات آن، برگرفته از مقاله «ترجمههای فارسی قرآن»[۸] و بر اساس سال نگارش ترجمه چینش شده است که از کهنترین آغاز میشود.
|
عنوان |
مؤلف |
تاریخ نگارش |
توضیحات |
۱. |
ترجمه تفسیر طبری |
ناشناس |
سده ۴ق |
ترجمه کاملی از قرآن در این کتاب آمده است. این کتاب ترجمه تفسیر طبری نیست و به خطا چنین نام گرفته است. |
۲. |
سوره مائده از قرآنی کوفی با ترجمه استوار |
ناشناس |
|
به نظر میرسد همان ترجمهای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
۳. |
]ترجمهای قدیم از قرآن کریم] |
ناشناس |
|
به نظر میرسد همان ترجمهای باشد که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
۴. |
]قرآن شماره ۴] |
ناشناس |
|
بسیار شبیه به ترجمهای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
۵. |
معانی کتاب الله تعالی و تفسیر المنیر |
ابونصر احمد بن محمد بن حمدان بن محمد حدادی |
اواخر سده ۴ق یا اوایل سده ۵ق |
نوشته شده در غزنی، افغانستان[۹] |
۶. |
پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی |
ناشناس |
سده ۵ق (حدود) |
نثر نسبتاً موزون و گاه شبیه به شعر هجایی دارد. |
۷. |
تفسیر قرآن پاک |
ناشناس |
سده ۴ق (اواخر ۴ یا اوایل ۵) |
ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است. |
۸. |
تفسیر قرآن کمبریج |
ناشناس |
سده ۴-۵ق |
ترجمه به صورت مزجی در تفسیر آمده و دارای عبارات دستوری، واژگان کهن و گاه نایاب است. |
۹. |
]بخشی از تفسیری کهن] |
ناشناس |
سده ۵ق |
ترجمه آمیخته با تفسیر است و گویش خراسانی دارد و ساختار عبارات منطبق با ساختار آیات و از قالب دستور زبان فارسی خارج است. ترجمه دیگری نیز در این کتاب آمده که متأخرتر است. |
۱۰. |
[ترجمهای کهن به فارسی] |
نجمالدین عمر نسفی (۵۳۸-۴۶۲ق) |
سده ۵ یا ۶ |
نثر موزون و مسجع دارد. |
۱۱. |
تفسیری بر عُشری از قرآن کریم |
ناشناس |
سده ۵ق |
در مقایسه با ترجمههای قبلی به دستور فارسی نزدیکتر و منشأ همین تحول است. |
۱۲. |
تاج التراجم فی تفسیر القرآن للاعاجم |
شاهفور بن طاهر اسفراینی (د ۴۷۱ق) |
سده ۵ (۴۶۰-۴۳۰ق) |
ترجمه تحت اللفظی و دارای واژگان فارسی اما در قالب نحو عربی است. |
۱۳. |
ترجمه قرآن موزه پارس |
ناشناس |
سده ۵ق |
هیچگونه تفسیری ندارد، برخاسته از خراسان و تقلیدی آشکار از ترجمهای است که در ترجمه تفسیر طبری آمده است. |
۱۴. |
تفسیر سورآبادی |
ابوبکر عتیق نیشابوری |
سده ۵ق |
واژگان عربی نسبت به ترجمههای قبل بیشتر، اما ساختار جملات به دستور زبان فارسی نزدیکتر شده است. |
۱۵. |
تفسیر شنقشی |
شنقشی |
سده ۶ق (اواخر) |
گویش خراسانی و نثر عمومی فارسیتری دارد؛ اما واژگان عربی آن به حدود ۱۲ تا ۱۵٪ میرسد. |
۱۶. |
تفسیر کشف الاسرار |
رشیدالدین ابوالفضل میبدی |
سده ۶ق |
در سه نوبت نوشته شده و هر نوبت دارای ویژگی خود، نوبت دوم و سوم ترجمه شیوا و مطابق با دستور فارسی دارد اما نوبت اول ساختار عبارات غیرفارسی است. ترجمه آیات پیش از تفسیر آمده است. |
۱۷. |
تفسیر روض الجنان و روح الجنان |
ابوالفتوح رازی |
سده ۶ق (دهه دوم و سوم) |
از ترجمههای قدیم پیروی کرده اما نثرش پسندیده و شیواست. عبارات دستور فارسی دارد اما کلمات عربی فراوان است. |
۱۸. |
تفسیر بصائر |
معین الدین نیشابوری |
سده ۶ق |
فقط یک جلد از آن باقی است. نثر ترجمه پیرو ترجمههای گذشته است. |
۱۹. |
[ترجمه قرآن] |
ناشناس |
سده ۶ق (۵۵۶ق) |
شبیه به ترجمهای است که در تفسیر روض الجنان آمده و از نظر جملهبندی و واژگان پیرو ترجمههای گذشته است. |
۲۰. |
تفسیر جلاء الاذهان |
ابوالمحاسن جرجانی |
سده ۸ق |
خلاصهای از تفسیر روض الجنان است. ترجمه آیات درون تفسیرها آمده و نثر فارسی روان دارد. |
۲۰. |
تفسیر یعقوب چرخی |
یعقوب چرخی |
نیمه اول سده ۹ق |
ترجمه و تفسیر تسمیه، تعویذ، سوره فاتحه و جزء بیست و نهم و سیام.[۱۰ ] |
۲۱. |
تفسیر مواهب علیه |
حسین بن علی کاشفی |
سده ۹ق |
ساختار عبارات در ترجمه آیات، منطبق بر نحو عربی است و دارای واژگان کهن. |
۲۲. |
تفسیر ترجمة الخواص |
علی بن حسن زواره ای |
سده ۹ق (۸۹۷ تا ۸۹۹ق) |
نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جملههای بیفعل و… است. |
۲۳. |
تفسیر منهج الصادقین |
فتحالله کاشانی |
سده ۱۰ق (۹۸۲ق) |
نثر آن نثر دوره صفوی است که دارای ترکیبات عربی، عبارات خام، اوزان جمع عربی، جملههای بیفعل و… است |
۲۴. |
تفسیر شریف لاهیجی |
قطب الدین شریف لاهیجی |
سده ۱۱ق |
ترجمه محتوایی و تفسیری است[۱] |
ترجمههای منظوم
فهرست زیر ترجمههای قرآن به شعر فارسیاند که بر اساس تاریخ اولین چاپ چینش شدهاند.
|
مترجم |
نخستین چاپ |
کتابشناسی |
۱. |
میرزا حسن اصفهانی (صفیعلی شاه) |
۱۳۰۶ق[۱۱] |
چاپ سنگی |
۲. |
امید مجد |
۱۳۷۶ش[۱۲] |
نیشابور: امید مجد، ۱۳۷۶ |
۳. |
محمد شائق |
۱۳۸۰ش[۱۳] |
تهران: فؤاد، ۱۳۸۰ |
۴. |
سیدمحمد علیمحمدی (موسوی جزائری) |
۱۳۸۱ش[۱۴] |
قم: موسسه انتشارات حضرت معصومه(س)، ۱۳۸۱. |
۵. |
رضا ابوالمعالی |
۱۳۸۳ش[۱۵] |
تهران: خاص، ۱۳۸۳ش |
۵. |
سارا شمیزی |
۱۳۸۴ش[۱۶] |
|
۶. |
عباس احمدی |
۱۳۸۴ش[۱۷] |
|
۷. |
شهاب تشکری آرانی |
۱۳۸۴ش[۱۸] |
تهران: پگاهاندیشه، ۱۳۸۴. |
۸. |
کرمخدا امینیان |
۱۳۸۴ش[۱۹] |
قم: اسوه، ۱۳۸۴ |
۹. |
رستم کوشان |
۱۳۸۴ش[۲۰] |
تهران: مؤسسه خدمات علمی و آموزشی رزمندگان اسلام، ۱۳۸۴ش |
۱۰. |
عباس حداد کاشانی |
۱۳۸۴ش[۲۱] |
تهران: حافظ نوین، ۱۳۸۴ش |
پانویس
- به کوشش: محمدعلی رضایی اصفهانی، حسین شیرافکن، غلامعلی همایی، محسن اسماعیلی و محمد امینی
- قرآن با ترجمه ترکی آذربایجانی نیز از او در سال ۱۳۶۷ش از انتشارات اقبال چاپ شده است.
- جلد۱: ۱۳۴۶، جلد۲: ۱۳۴۹، جلد۳: ۱۳۵۳، جلد ۴: ۱۳۵۴.
- روحانی، دایرةالمعارف تشیع، ج۱، ص۲۱۵.
- اسفراینی، تاج التراجم، ج۱، ص۸.
- سرخسی، المبسوط، ج۱، ص۳۷.
- آذرنوش، «ترجمههای فارسی قرآن»، ص۸۱-۸۲.
- آذرنوش، «ترجمههای فارسی قرآن»، ص۸۱.
- خبرگزاری فارس، ««معانی کتاب الله» کهنترین تفسیر و ترجمه فارسی قرآن»
- سایت فصلنامه حبل المتین، «رساله تفسیر فارسی مولانا یعقوب چرخی»
- ناجی اصفهانی، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، ص۳۸۸.
- فولادوند، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، ص۳۹۴.
- شائق، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم»، ص۳۹۶.
- علیمحمدی، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، ص۳۹۸.
- سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- شمیزی، «گنج حکیم»، ص۴۰۷.
- احمدی، «القرآن الکریم»، ص۴۰۲.
- سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ تشکری آرانی، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، ص۴۰۰.
- امینیان، «القرآن الکریم»، ص۴۰۵.
- سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- سایت رسمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
منابع
- آذرنوش، آذرتاش، «ترجمههای فارسی قرآن»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی (ج۱۵)، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- احمدی، عباس، «القرآن الکریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- تشکری آرانی، شهاب، «قرآن کریم با ترجمه شعر فارسی»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، بررسی ترجمههای امروزین فارسی قرآن کریم، چ۲، قم: مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی، ۱۳۸۹.
- روحانی، محمدحسین، «ترجمه قرآن»، در دایرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.
- شائق، محمد، «القرآن الکریم، ترجمه منظوم]»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- شمیزی، سارا، «گنج حکیم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- علیمحمدی، سیدمحمد، «ترجمه منظوم قرآن کریم»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- فولادوند، محمدمهدی، «قرآن مجید با ترجمه منظوم امید مجد»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.
- ناجی اصفهانی، حامد، «ترجمه منظوم صفی علی شاه»، مجله بینات، ش ۴۹-۵۰، ۱۳۸۵ش.