درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن تالیف حجة الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی رضائی اصفهانی کتابی پیرامون روشها و گرایشهای تفسیری قرآن است.
معرفی کتاب
کتاب پیرامون روشها و گرایشهای تفسیری قرآن مجید نوشته شده است مطالب کتاب شامل دو قسمت می‌باشد که در قسمت اول روشهای تفسیری و در قسمت دوم انواع گرایشها توضیح داده شده است مؤلف که از قرآن پژوهان معاصر می‌باشد و در رشته علوم قرآن تالیفاتی را ارائه نموده است در این کتاب سعی نموده است که مرز بین روشهای تفسیری مخصوصا روش اجتهادی و روش عقلی و روش تفسیر به رای را به خوبی بیان نماید و از آنجا که کتاب برای تدریس می‌باشد به صورت درس نامه و در پایان هر درس خلاصه مطالب و پرسش و پژوهش نیز وجود دارد در پایان مباحث، بحث قرآن و هرمنوتیک را مطرح نموده و توضیحات کافی را در این باره ارائه می‌نمایند با توجه به اینکه مخاطبان آن بیشتر طلاب خارجی می‌باشند (چونکه درس نامه برای طلاب خارجی تهیه شده است) جنبه تقریب بین المذاهب در این کتاب به خوبی به چشم می‌خورد و مؤلف مباحث را به گونه‌ای مطرح نموده که موجب اختلاف فرق‌های اسلامی نگردد.
ساختار کتاب
کتاب دارای نه فصل می‌باشد که فصل اول آن پیرامون کلیات و ۷ فصل دیگر آن پیرامون روشهای تفسیری ۶ فصل آخر پیرامون گرایشهای تفسیری است که خود شامل پنج بخش می‌باشد فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است.
فصل اول
کلیات شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، عوامل پیدایش گرایشها و روشها، تقسیمات گرایشها و روشها. [۱]
فصل دوم
روش تفسیر قرآن به قرآن شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، دلایل (مخالفان و موافقان)، دیدگاهها، جایگاه سنت در تفسیر قرآن به قرآن، گونه‌های تفسیر قرآن به قرآن، معرفی برخی از تفاسیر قرآن به قرآن. [۲]
فصل سوم
روش تفسیر روائی قرآن شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، دیدگاهها، حجیت سنت در تفسیر، کاربردهای روایات تفسیری، اقسام روایات و نقش آنها در تفسیر، دیدگاهها درباره نقش خبر واحد، خطر احادیث جعلی، معرفی برخی از تفاسیر روائی. [۳]
فصل چهارم
روش تفسیر عقلی (و اجتهادی) شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، دیدگاهها، دلایل (موافقان و مخالفان)،، گونه‌های تفسیر عقلی، بررسی تعارض عقل و نقل ، معیارهای تفسیر عقلی، معرفی منابع. [۴]
فصل پنجم
روش تفسیر علمی قرآن شامل: مقدمه، واژگان، تعریف تفسیر علمی، تاریخچه، دیدگاهها (موافقان و مخالفان)، دلایل، اقسام و گونه‌های تفسیر علمی، معیارهای تفسیر علمی معتبر. [۵]
فصل ششم
روش تفسیر اشاری شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، دیدگاهها و بررسی آنها، اقسام تفسیر اشاری، معیارهای تفسیر اشاری صحیح، معرفی برخی از تفاسیر اشاری. [۶]
فصل هفتم
روش تفسیر به رای شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه، دیدگاهها، دلایل (موافقان و مخالفان)، نمونه‌های تفسیر به رای ، مرز تفسیر به رای با اجتهاد در تفسیر و تفسیر عقلی ، آثار منفی تفسیر به رای. [۷]
فصل هشتم
روش تفسیر کامل و جامع شامل: مقدمه، روش تفسیر جامع و کامل.
فصل نهم
گرایشهای تفسیری شامل: مقدمه، واژگان، تاریخچه و عوامل پیدایش و اقسام بخش اول: گرایش فقهی شامل: تاریخچه، ویژگی‌ها، گونه‌ها و منابع مهم، نمونه‌ها و موضوعات.
بخش دوم
گرایش کلامی شامل: تاریخچه، ویژگی‌ها، گونه‌ها و منابع مهم، نمونه‌ها و موضوعات.
بخش سوم
گرایش فلسفی شامل: تاریخچه، ویژگی‌ها، گونه‌ها و منابع مهم، نمونه‌ها و موضوعات.
بخش چهارم
گرایش اجتماعی شامل: تاریخچه، ویژگی‌ها، گونه‌ها و منابع مهم، نمونه‌ها و موضوعات.
بخش پنجم
گرایش ادبی و لغوی شامل: تاریخچه، ویژگی‌ها، گونه‌ها و منابع مهم، نمونه‌ها و موضوعات.
ملحقات
شامل ۱- قرآن و هرمنوتیک ۲- شیوه تفسیر موضوعی ۳- کتابشناسی .
ویژگی‌ها
۱.در ابتدای هر بحث عنوان مقدمه وجود دارد که توضیح مختصری پیرامون آن موضوع ارائه شده.
۲.در ابتدای هر بحث واژگان مهم و اساسی آن بحث توضیح داده شده است.
۳. در ابتدای هر بحث تاریخچه‌ای از آن بحث بیان شده است.
۴. در هر بحثی دیدگاههای مخالف و موافق ذکر شده و سپس از آن مورد نقد و بررسی قرار گرفته، در پایان قول صحیح ارائه شده است.
۵.در پایان هر بحث منابع مهم معرفی شده است.
۶. کتاب به صورت درس نامه ارائه شده و در پایان هر درس خلاصه- پرسش و پژوهش وجود دارد.
۷. در بیان مطالب سعی شده است جنبه کاربردی آن نیز توضیح داده شود.
۸. روشن نمودن خلط میان روش عقلی و اجتهادی.
۹. روشن نمودن روش تفسیر به رای با عقل و اجتهادی .
۱۰. جدا نمودن روشها از سبک‌ها، مذاهب و مکاتب.
۱۱. یکی از مباحث ارزشمند کتاب بحث قرآن و هرمنوتیک است که در پایان کتاب به عنوان ملحقات ذکر شده است.
۱۲. در این کتاب موارد اختلافی شیعه و اهل سنت (مانند حجیت قول -ائمه علیه‌السّلام -و صحابه -) با انصاف و محترمانه و با ادله‌ای که مورد قبول طرفین است مورد بررسی قرار گرفته.
نسخه شناسی
کتاب یک جلد، متن آن فارسی و دارای ۵۲۸ صفحه است که مشخصات آن به قرار زیر می‌باشد: ۱- کاغذ: اعلا ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- جلد: شومیز (و گالینگور) با هر دو جلد چاپ شده است ۴- نوبت چاپ: اول ۵- تاریخ انتشار: سال ۱۳۸۲ ۶- ناشر: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی ۷- دارای فهرست: ۱- اجمالی کتاب در ابتدای کتاب ۲- منابع و ماخذ ۳- تفصیلی مطالب کتاب ۴- کتابهای تالیف شده در خصوص روشها و گرایشهای تفسیری ۸- دارای مقدمه‌ای از طرف آیت ا… معرفت ۹- دارای مقدمه‌ای از طرف مرکز جهانی علوم اسلامی ۱۰- نام کتاب: درسنامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ۱۱- نام مؤلف: محمد علی رضایی اصفهانی.
پی نوشتها
۱.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۱۷.
۲.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۵۱.
۳.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۱۰۷.
۴.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی،ص۱۷۱.
۵.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۲۲۳.
۶.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۲۹.
۷.درس نامه روشها و گرایشهای تفسیری قرآن ، محمد علی رضائی، ص۱۷.
منبع
[ویرایش]نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.